Yahudi Türk Devleti: Hazar Kağanlığı

Hazar Kağanlığı 651-1048 tarihleri arasında Karadeniz ile Kafkas dağlarının kuzeyinde ve İdil (Volga) nehri dolaylarında hüküm süren bir Türk Kağanlığıdır. Tarihte Museviliği kabul etmiş ilk ve tek Türk devleti Hazar Kağanlıdır.

Hazar Kağanlığı Ansa sülalesindendir (Bu sülalenin Batı Göktürk Kağanlığının, Aşina sülalesinden geldiği de söylenmektedir) Hazarların, Büyük Hun İmparatorluğuna bağlı kavimlerden olma ihtimalide vardır.  586 yılından sonra ki Bizans kaynaklarında, Hazarlar “Türk” olarak geçmektedir.

Başkentleri: 650-720 Belencer → 720-750 Semender → 750 – 965–969 İtil

Kağanlar: 650 İrbiş → 8.yy Bulan → 9.yy Obadiah  → 9.yy Zekeriya

Diğer Tengrici Türk Kavimleri gibi, Hazarlar İslamiyet’i değil, Hazar Türklerinin çoğu 740‘lı yıllarda Museviliği benimsemiştir. Hazarlarda dini toleransın yaygın olduğu ve Tengriciliğin serbestçe yayıldığı bir toplumdu.

Dipnot

Hazar Kağanlığı’nın, Batı Hun İmparatorluğu’nun yıkıntıları üzerine bu kağanlığı kurduğu ve Göktürk İmparatorluğunun batı kolu olarak gelişim gösterildiği düşünülmektedir.

Hazar Kağanlığı Kronolojisi

1. Kağanlığın Kuruluşu: Hazar Kağanlığı Kuruluyor (630)

İslam Tarihçisi El-Mesûdî  İranlıların Hazar adını verdikleri kavime Türklerin Sabar (Sabir) dediklerini bildirmektedir.

Hazarlar, Attila’nın 434 yılında Hun imparatoru olması üzerine, bir süre Hunlara tâbi olmuştur. Attila’nın ölümü üzerinden Sassani topraklarına tekrardan saldırılar düzenlemişlerdir. Bundan sonra Hazarlar ile Sasaniler arasındaki savaşlar 558 yılından itibaren sürekli olarak devam etmiş ve Sasani hükümdârı Derbent ve Kafkasya’daki geçitlerde bir dizi kaleler inşa ettirmiştir. 5. yüzyılda ortaya çıkan Avarlar da bir süre Hazarları hâkimiyetleri altına almışlardır. Bu sırada Hazarlar, henüz bağımsız bir devlet değillerdi. Fakat Göktürk Devleti’nin 582 yılında Batı ve Doğu Göktürk Devleti olarak ikiye ayrılmasından ve daha sonra da Batı Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra kendi başlarına bağımsız bir hanlık olarak tarih sahnesine çıkmışlardır. Süratle siyasi ve askerî nüfuzlarını genişleten Hazarların tam bağımsız bir devlet haline gelmeleri ise 630 yılını bulmuştur.

2. Kağanlığın Yükselişi (665)

Bölgede söz sahibi ve büyük bir güç olan Hazarlar 665 yılında Büyük Bulgarya Hanlığının yıkılması ve Bulgar Hanı Batbayan’ın tabi olmasıyla hem ordularını hem de sınırlarını büyütmüş oldular. 690 lı yıllarda Kırım’ı ele geçirip Azak denizi çevresinde hâkimiyet sağladılar. 700’e gelindiğinde hakimiyet alanlarını Hazar Denizinden Dinyester’e, Kafkasların güney eteklerinden Oka nehrine kadar olan bölgeye ve Kırım’ın tamamına hâkim hale geldiler.

İslam Ordularının Kafkaslar üzerindeki ilerleyişi Hz. Ali’nin 661 yılında şehit edilmesiyle Arap topluluklarını yönetimi altına alan Muaviye döneminde tekrar hız kazanır. Hazarlar Muaviye yönetimindeki Emeviler ile uzun süreli mücadelelere girişecektir.

3. Kağanlığın Düşüşü: Hazar Kağanlığı Yıkılışı (935 – 1030)

965 yılında Slavlar, Hazarlar üzerine büyük saldırılar düzenlemiştir. Tarih kitaplarında Hazar Kağanlığının yıkılış tarihi 965’dir. Kağanlığın yıkılmasında bu saldırıların neden olduğu söylenebilir. Lâkin Hazarlar yine küçük yerleşkeler olarak Azak ve Kırım çevresinde yaşamaya devam etmiştir. 1016 yılına kadar bu bölgede zayıflamış halde Hanlıklarını devam ettirseler de: Moskova Knezliği, 1048 yılında bu Hanlıkları da yıkınca Hazar Devleti son bulmuş oldu.

Ekstra Bilgiler:

Hazar alfabesiyle yazılmış ve günümüze ulaşmış tek cümle HWQWRWM = Hukurim = “OKURUM”