Kaplumbağa Terbiyecisi, Osman Hamdi Bey‘in iki farklı versiyonunu (1906 ve 1907) çizdiği tablodur. Tablo ilk olarak 1 Mayıs 1906 tarihinde düzenlenen Fransız Sanatçılar Derneği’nin, Paris’te düzenlediği sergide yer alması için yapılmıştır. Fransızca adı “L’homme aux Tortues” (Kaplumbağalı Adam) olarak, İngilizce adı ise kısaca “Tortoises” (Kaplumbağalar) olarak verilmiştir. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti tarafından çıkartılan gazetenin 17. sayısında tablonun adı Kaplumbağalar ve Adam olarak geçmektedir. Ancak tablo günümüzdeki adı olan, Kaplumbağa Terbiyecisi olarak anılmaya başlanmıştır.

1906 yılında yapılan tablo, tuval üzerine yağlı boya ile “222 cm × 122 cm” “87 in × 48 in” boyutlarında;
1907 yılında yapılan tablo ise, tuval üzerine yağlı boya ile “136 cm × 87 cm””54 in × 34 in” boyutlarında yapılmıştır.

Kaplumbağa Terbiyecisi Tablosu

Osman Hamdi‘nin resmettiği tablonun sahnesinde, yerdeki yeşillikleri yemekte olan beş adet kaplumbağayı düşünceli bir şekilde inceleyen, beli sıkı bir kemer ile bağlanmış, uzun kırmızı bir giysi giyen (Doğulu giysiler), uzun sakallı bir erkek figürü görürüz. Elinde bir adet ney, sırtında nakkare veya kudüm cinsinden vurmalı bir çalgı bulunmaktadır. Önünde durduğu pencerede Şifa’al-kulûp lika’al Mahbub” yani “Kalplerin şifası, Sevgiliyle (Hz. Muhammed) buluşmaktır” yazılıdır.

Mekân olarak Osman Hamdi‘nin pek çok eserinde karşımıza çıkan Bursa Yeşil Camii‘nin üst katı kullanılmıştır. Yine figür olarak pek çok eserinde olduğu gibi Osman Hamdi kendisi modellik etmiştir. Adamın uzaktan bakılınca fark edilen çalgı aletleri Derviş olabileceğini akla getirmektedir lâkin başlığı Elbise-i Osmaniye’de “yemeniler dolanmış keçe kalpak” olarak tanımlanan “Mardinli Kürd” tipinin başlığına benzer.

Diğer oryantalist ressamlar gibi Ahmet Hamdi‘nin iki kere yaptığı bu tablo normal karşılanmıştır. 1907 yılında ikinci yapılan tablo ilkine oldukça benzemektedir, beş yerine altı adet kaplumbağa kullanılmış ve terbiyecinin sağındaki duvarda çerçeveli bir hat ile cam kenarında bir testi durmaktadır. Ahmed Muhtar Paşa’ya ithaf edildiğine dair, ressamın el yazısıyla yazılmış bir not da vardır.

Tablonun ikinci hâlinin 2009’da sergilendiği  Sakıp Sabancı Müzesi‘nin bir sergisi sırasında, tabloya ilham veren kaynak hakkında bir iddia sürülmüştür. Bu iddiaya göre, Osman Hamdi tabloyu Tour du Monde isimli Fransızca bir derginin 1869 tarihli sayılarından birinde gördüğü bir gravürden esinlenerek bu tabloyu çizmiştir. bahsedilen gravürü incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.

Kağlumbağa Terbiyecisi Ne Anlatıyor?

Kaplumbağa Terbiyecisi‘nin farklı anlamları olduğuna dair iddialar vardır bunlardan bazıları şunlardır:

Osman Hamdi, bu tabloyla geri kalmış bir toplumu çağdaşlaştırmaya çalışan bir aydının yorgun hâlini anlattığı şeklinde yorumlanmıştır.

Başka bir yorumda Osman Hamdi Sanayi-i Nefise, Asar-ı Atika Müzesi, Düyûn-ı Umûmiye gibi pek çok kurumu kurma ve yönetme görevini üstlenmiştir. Tabloda kendini terbiyeci, kendi iş yapış biçimine uyum gösteremeyen astlarını ise yemeğe ulaşmaya çalışan kaplumbağalar olarak göstererek, onları hicvetmektedir.

Tabloların Günümüzdeki Durumları

1906 yılında yapılan ilk tablo günümüzde İstanbul, Pera Müzesi‘nde ve Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu‘nun bir parçasıdır. 1907 yılında yapılan ikinci tablo Belma Simavi Koleksiyonu‘nun bir parçasıdır.